Glumačka oluja

Branislav Unginović sam stupa na scenu. Deluje nesigurno, govori tiho, zastajkuje, uzima dah. Nakon nekoliko replika već strahujem da će amaterska predstava „Razvojni put Bore Šnajdera“ u produkciji Kamerne scene „Miroslav Antić“ iz Sente biti bolno iskustvo. Kako li me je prvi utisak prevario.

Oportunistički partijski aparatčik vođen hedonističkim nagonima, Bora Šnajder, koji je sav u rečima, a ništavan na delima, sav u partijskim tiradama, a nula po sposobnostima, nalazi se u žiži jezičkih vratolomija Aleksandra Popovića. To je njegova farsa koja označava prelaz iz komediografskog u satirični registar. U tom komadu Popović svoje verbalne igrarije zaoštrava u politička sečiva. Ta kritika komunističke demagogije i samoupravne nekompetencije i danas je više nego aktuelna kada pogledamo političke kadrove koje postavlja naprednjačka vlast.

Režija Dejana Cicmilovića u tom smislu, ipak, nije eksplicitna. Ona je usmerena ka stvaranju ekonomične i funkcionalne scenografije od drvenih paleta koje se mogu pomerati i uspravljati te tako transformisati prostor igre. Uz nekoliko cevi koje vise kao suvišan dekor, te palete istovremeno oslikavaju i ambijent limarske zadruge u kojoj gajbe piva služe kao stolice i govornica. Direktne spone sa savremenim političkim kadrovima nisu uspostavljene, ali to ne sprečava publiku da u koruptivnim radnjama likova i njihovom brigom za sopstveni položaj prepoznaju svet u kojem žive.

Izbor teksta pogađa aktuelni društveni problem na nivou fenomena, ali najveći kvalitet ove predstave krije se u glumačkom uraganu Branislava Unginovića u naslovnoj ulozi. Njegov Bora Šnajder u kratkom monološkom prologu na početku, kazuje kako je čitavog svog života puštao druge ispred sebe, ali da sada namerava da gleda sopstveni interes. Takvom dramaturškom intervencijom autora gde se završni monolog komada postavlja na početak uvodi se prelaz iz skromne i predusretljive osobe u požudnu i profitersku spodobu. To objašnjava stidljivi i naizgled nespretni nastup glavnog glumca na početku predstave. Ispostavilo se da je ono što se činilo kao autentično nerafiniran glumački amaterizam, zapravo promišljen izvođački izraz.

Facijalnom ekspresijom, odmicanjem glave, usmeravanjem pogleda, pokretima ruku, minucioznom radnjom šakam i prstima, zamahivanjem nogama i preciznom kontrolom glasa, pred publikom iskrsava zavodljiva glumačka darovitost i veština. Ne sasvim mlad i vitalan, ostajući često bez daha, Unginović kreira lik Bore Šnajdera svim svojim duhom i svakim delom svoga tela. Govorni tempo i telesni ritam koji su ponekad brži od onoga što njegove godine mogu da iznesu, dovode ga ponekad do očiglednog stanja premora. Ali on tu prepreku uspeva da pretvori u karakternu osobinu junaka koji tumači te stvori simboličku sliku čoveka kojeg splekte, beskrupuloznost, frivolnost i lascivnost troše u vidu fizičkog zamora.

S obzirom na to da sam prvi put gledao ovog glumca na sceni, nisam siguran da li je spektakl čiji sam bio svedok standard tog glumca ili mu je ova uloga iznimno legla. Šta god da je u pitanju, ne umanjuje se vrednost njegovog posvećenog nastupa kakav se u pozorištu retko susreće. I da ne dođe do zabune, ovde ne mislim isključivo na amaterski teatar, već na pozorište uopšte. Iako su zasenjeni glavnim glumcem koji nosi čitavu predstavu, ostali izvođači su uz amaterska preigravanja i naglašenu karikaturalizaciju napravili pristojne i pažnje vredne role zato što očito vole, uživaju i veruju u to što rade. Taj kvalitet entuzijazma često uspeva da nadomesti nedostatke nebrušene amaterske darovitosti. Ovde je to bio slučaj.

Kontroverzne vetrove socijalističke izgradnje koje je uskovitlao Popović, vešto i nenametljivo je ukrotio reditelj Cicmilović, ali ih je rasplamsao u olujne udare Branislav Unginović. Možda sumnjate u mogućnost da glumac amater može toliko da očara svojim nastupom. Čikam vas. Provozajte se do Sente pa mi javite koliko ste daleko odleteli od naleta vetra koji duva sa scene.

Andrej Čanji

Kritika je deo projekta „Kritička recepcija amaterskog pozorišta u Srbiji“ koji realizuje Udruženje pozorišnih kritičara i teatrologa Srbije, pod pokroviteljstvom Ministarstva kulture i informisanja.